Gönüllü Geri Dönüş Üzerine Bir İnceleme:
Anayasa Mahkemesi’nin Abdulkerım Hammud Kararı

Abdulkerim Hammud kararı ile Mahkemenin müstekar kararlarından da anlaşıldığı üzere geri gönderilen ülkede kötü muamele riskinin varlığına ilişkin savunulabilir bir iddianın bulunduğu durumlarda, Anayasa Mahkemesinin öncelikli rolü, idari ve yargı mercileri tarafından usul güvencelerinin sağlanıp sağlanmadığını denetlemek, usul güvencelerinin sağlanmadığını değerlendirdiğinde ikincillik ilkesi gereği kural olarak yeniden yargılama yapılması amacıyla ihlal kararı vermek; usul güvencelerinin sağlandığı durumlarda ise geri gönderilen ülkede gerçek bir kötü muamele riskinin olup olmadığını ayrıca değerlendirmek olarak özetlenebilir. Bununla birlikte Mahkemenin gerekli gördüğü hâllerde geri gönderilen ülkede gerçek bir kötü muamele riski olup olmadığını ilk elden kendisinin de inceleyebileceğini kabul etmesi geri dönüş konusunun insan hakları odağından ele alınması gerektiğini, siyasi, ekonomik ve başkaca hiçbir sebebin insan onuru ve haklarına tercih edilemeyeceğini açıkça ortaya koymaktadır.

Kaynakça

  • Acar, Faruk, Türkiye- Avrupa Birliği Mülteci Politikaları ve Suriyeli Mülteciler, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
  • Bayata- Canyaş, Aslı, “Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Kapsamındaki Geri Gönderme Yasağının Uygulanma Koşullarının AİHM Kararları Çerçevesinde İrdelenmesi”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 5, Sayı 1, 2015, s.73-90,
  • Black, Richard et al., Understanding voluntary return, Londra, Home Office Online Report 50/04, 2004.
  • Buz, Sema ve Sema Korç, “Mültecilere Yönelik Kalıcı Çözümlerden Biri Olarak Gönüllü Geri Dönüş”, Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, Cilt 21, Sayı 50, 2021, s.195-230.
  • Gilbert, Geoff, The International Law of Voluntary Repatriation, School of Law and Human Rights Centre, University of Essex, https://www.unhcr.org/5ae079557.pdf, Erişim Tarihi: 9 Haziran 2025.
  • Hathaway, James C., The Refugees Under International Law, New York, Cambridge University Press, 2005.
  • Hatam, Ahmad Khalid, “Repatriation of Afghan Refugees from Pakistan: A Legal Analysis”, Kardan Journal of Social Sciences and Humanities, Cilt 1, Sayı 2, 2018, s.39-60.
  • İçduygu, Ahmet ve Enes Ayaşlı, “Geri Dönüş Siyaseti: Suriyeli Mültecilerin Dönüş Göçü İhtimali ve Gelecek Senaryoları”, MiReKoc Çalışma Notları, https://mirekoc.ku.edu.tr/wp-content/uploads/2024/10/Mirekoc_Rapor_GeriDonusSiyaseti.pdf, Yayın Tarihi: Nisan 2009.
  • İneli-Ciğer, Meltem, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nda 2019’da Yapılan Bazı Değişikliklerin Değerlendirilmesi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt 26, Sayı 2, Aralık 2020, s.699-725.
  • Öztürk, Neva Övünç, “Geçici Korumanın Uluslararası Koruma Rejimine Uyumu Üzerine Bir İnceleme”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 66, Sayı 1, 2017, s.201-264.
  • Sur, Melda, Uluslararası Hukukun Esasları, İstanbul, Beta, 12. Baskı, 2018.
  • Uluslararası Göç Örgütü (IOM), Uluslararası Göç Hukuku, Göç Terimleri Sözlüğü, No.31, 2.bs, ed. Richard Perruchoud ve Jillyanne Redpath Cros, https://publications.iom.int/system/files/pdf/iml31_turkish_2ndedition.pdf, Erişim Tarihi: 4 Haziran 2025.
  • UN General Assembly, Statute of the Office of the United Nations High Commissioner for Refugees, A/RES/428(V), 14 Aralık 1950, https://www.refworld.org/legal/constinstr/unga/1950/en/72586, Erişim Tarihi: 8 Haziran 2025.
  • UNHCR, Department of International Protection (DIP), “Self-Study Module 1: An Introduction to International Protection. Protecting Persons of Concern to UNHCR”, 2005, https://www.refworld.org/reference/manuals/unhcr/2005/en/39399, Erişim Tarihi: 9 Haziran 2025.
  • UNHCR EXCOM, Conclusion No. 18 (XXXI): Voluntary Repatriation-Adopted by the Executive Committee, 1980, https://www.refworld.org/policy/exconc/excom/1980/en/41894, Erişim Tarihi: 8 Haziran 2025.
  • UNHCR, Guidelines on Temporary Protection or Stay Arrangements, Şubat 2014, https://www.refworld.org/policy/legalguidance/unhcr/2014/en/74916, Erişim Tarihi: 05.06.2025.
  • UNHCR, Handbook on Voluntary Repatriation: International Protection, Ocak 1996, https://www.refworld.org/policy/opguidance/unhcr/1996/en/19472, Erişim Tarihi: 8 Haziran 2025.
  • UNHCR, Handbook for Repatriation and Reintegration Activities, Mayıs 2004, https://www.refworld.org/policy/opguidance/unhcr/2004/en/17995, Erişim Tarihi: 8 Haziran 2025.